Dakranden van de Amsterdamse School

Een ferme streep, door een architect getrokken langs een kaarsrechte liniaal. Zo kreeg bij een oneindig aantal gebouwen de top van een gebouw op de tekentafel vorm.

Met name bij ontwerpen met platte daken - denk bijvoorbeeld eens aan al die appartementenblokken - zal voor veel ontwerpers de bovenkant van het ontwerp dan in grove lijnen wel zo’n beetje klaar zijn. Een stenen of loden dakrand, en klaar. Maar gelukkig kan het ook anders. Expressiever. Fantasierijker. Interessanter. Maar vooral ook: mooier.

Ook hier laten ontwerpen die we tot de Amsterdamse School rekenen zien dat deze ‘ferme streep’ juist kan leiden tot allerhande creatieve uitingen. De meest eenvoudige en veel voorkomende variant is er een waarbij de rand wordt gevormd door vrij hoekige pannen, zodat de dakrand een enigszins gekarteld uiterlijk krijgt. Interessanter wordt het als de rand wordt gevormd door baksteen in een variëteit aan vormen, verbanden en kleuren. Ook hier geldt: er is sprake van een ongelofelijke verscheidenheid, maar allen zijn direct herkenbaar als zijnde Amsterdamse School.

Het zal voor de liefhebber van de Amsterdamse School geen verrassing zijn dat het ook hier Piet Kramer was die met de creatiefste en invloedrijkste creaties op de proppen kwam. Hij was het immers die liet zien dat je ook van ogenschijnlijk eenvoudige elementen als vlaggenmasthouders of hijsbalken iets fraais en in het oog springend kan maken. Een stukje dakrand van Arbeidsbeurs (1917) - waarbij loden elementen kanteelachtige vormen hebben - kreeg in de torens van De Dageraad (1923) navolging. Kramers invloedrijkste ontwerp vinden we aan het Van der Helstplein (1920): een bedrieglijk eenvoudige rij om- en om geplaatste gebogen pannen. Dit vond - in variaties - veelvuldig navolging. Kramer zelf trok de lijn door in een van zijn mooiste dakranden, die aan de Heinzestraat.

Ook Michel de Klerk liet zich uiteraard niet onbetuigd. Zie het Gele Blok. Zie Het Schip. Maar ook "minder grote namen" als Theo Lammers en Albert Kool verdienen hier een speciale vermelding. Hun dakranden - een combinatie van pannen, aardewerk en siermetselwerk - zijn een lust voor het oog.

We zijn er van overtuigd dat er nog veel meer varianten te vinden zijn. Blijf omhoog kijken mensen!