Voor het Voetlicht. Karst Zevenberg. Architect 1893-1960

Met dit boek wordt de Groningse architect Karst Zevenberg aan de vergetelheid ontrukt.

Zevenberg begon in 1923 een architectenpraktijk in zijn geboortedorp Bedum. Tot dusver was er over hem niet veel meer bekend dan dat er twee rijksmonumenten op zijn naam staan, één in Middelstum en één in Haren. Uit onderzoek is nu gebleken dat zijn oeuvre rond de honderdvijftig ontwerpen omvat. De auteurs Bertus Fennema (Briltil) en Hidde Rinze Koornstra (Purmerend) menen dat Zevenberg vanwege zijn omvangrijke oeuvre en zijn beeldbepalende architectuur in Bedum en omstreken een grotere bekendheid verdient.

Zevenberg tekende in de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw veelal in de stijl van de Groninger variant van de Amsterdamse School, een stijl die nog steeds het beeld van vele straten in Stad en Ommeland bepaalt. De Amsterdamse Schoolstijl kenmerkt zich door het expressieve gebruik van baksteen. De architecten die in deze stijl tekenden gebruikten baksteen niet alleen als bouwmateriaal, maar ook als middel om een bouwwerk te versieren en een eigen vorm en uitstraling te geven. Zevenberg liet baksteen inderdaad van zijn expressieve kant zien, en combineerde de sierlijkheid ervan met heldere lijnen en een sobere doch blijmoedige uitstraling. Onder invloed van de Groninger Kunstkring De Ploeg voegde hij daar kleurrijk schilderwerk en glas-in-lood aan toe. Net als zijn generatiegenoten, onder wie Egbert Reitsma en Siebe Jan Bouma, stemde Zevenberg de Amsterdamse Schoolstijl af op de Groninger aard en op de kleuren van de Groninger aarde.

Zevenberg ontwierp winkelpanden en woningen voor middenstanders, "plaatsjes" voor landarbeiders, landhuizen voor renteniers en notabelen, scholen, pastorieën, fabrieksgebouwen, werkplaatsen, boerderijen en sociale huurwoningen. Veel daarvan staat in Bedum, Noordwolde, Zuidwolde en Onderdendam, maar hij ging ook verder van huis, van Haren tot Middelstum, en van Adorp tot Zandeweer. Van een dertigtal ontwerpen wordt in het boek beschreven tegen welke sociaal-economische of culturele achtergrond deze tot stand kwamen en welke stijlkenmerken zij vertonen. Daaruit blijkt dat Zevenberg zich in de gestelde beperkingen meer dan eens een meester toonde en in zijn eigen, beheerst uitbundige stijl enkele pronkjuweeltjes van Groninger architectuur heeft nagelaten.

Beoordeling

In 2017 publiceerde Bertus Fennema een biografie over Albert Wiersema, ook met foto’s van Marienus Beukema. Het nieuwe boek is mede door Hidde Rinze Koornstra geschreven, heeft dezelfde layout en is van dezelfde uitgeverij. Beide boeken vormen hopelijk de opmaat voor een nieuwe serie waarbij vergeten Groninger architecten aan de vergetelheid worden ontrukt. Net als bij het boek over Wiersema is sprake van een zeer welkome beschouwing over het leven en het werk van Zevenberg. Het is verbazingwekkend hoeveel informatie is verwerkt in relatief weinig bladzijden, zonder dat de duidelijkheid hieronder lijdt. De foto’s zijn ook van uitstekende kwaliteit. Ontdekkingen zijn er ook, bijvoorbeeld over het pand Emmalaan 7 te Bedum, dat eerst aan Wiersema werd toegeschreven, maar toch bij Zevenberg thuis blijkt te horen. Zeer informatief is verder de beschouwing die wordt gewijd aan villa Rotsburgh in Scheemda. Een ontwerp van De Wit en niet van Zevenberg. De gelijkenis is groot, maar wie heeft wie beïnvloed?

Hoewel de schrijvers duidelijk enthousiast zijn over hun onderwerp, sparen zij de architect niet. Als zij schrijven dat niet al het werk bescherming verdient omdat er ook middelmatig, weinig opzienbarend werk tussen zit, zijn zij daarmee realistisch. Zevenberg hoort immers niet bij de grootste architecten. Al met al slagen zij er in de lezer de ogen te openen voor de kwaliteiten van Zevenberg, zeker bij de landhuisontwerpen die het dichtst bij de Groninger variant van de Amsterdamse School liggen.

Bertus Fennema & Hidde Rinze Koornstra, Voor het voetlicht. Architect Karst Zevenberg (1893-1960). (NoordPRoof Producties, 2018).

ISBN 978 90 79742 18 9 • 128 pagina’s in kleur, softcover • verkoopprijs €18,50 • Uitgave: NoordPRoof Producties, Bedum. Verkrijgbaar via de regionale boekhandel, DE KERK Onderdendam of online te bestellen.