Haeckel: nog altijd een inspiratiebron
Waar ken ik die tekeningen toch van? Bij het zien van de enorme wandplaten met allerlei getekende organismes in een zaaltje van culturele instelling Mediamatic wist ik dat ik deze eerder, in een ander verband, had gezien. Het muntje valt niet veel later: Haeckel!
Die naam was ik eerder tegengekomen in research naar een van Piet Kramers bruggen. Tijdens de tentoonstelling (en in het gelijknamige boek) Wonen in de Amsterdamse School wordt de link tussen Haeckel en de Amsterdamse School mooi getoond, net als in dit filmpje over Het Scheepvaarthuis:
De Duitser Ernst Haeckel (1834-1919) was zoöloog en een begenadigd illustrator. In 1904 publiceerde hij het boek Kunstformen der Natur, waarin op 100 prenten vele organismes getoond werden. De krachtige prenten benadrukten de symmetrie en heldere geometrische patronen die naar abstractie neigen. De tekeningen werden in de jaren na publicatie een grote inspiratiebron bij het ontwerpen van meubels, glas in lood en vele andere ornamenten. Overigens werden niet alleen de kunstenaars van de Amsterdamse School beïnvloed door deze prenten, dat gold tevens voor die van bijvoorbeeld de Art Nouveau, en ook Berlage liet zich hierdoor inspireren bij het ontwerpen van de Beurs van Berlage.
Opvallend is - zo blijkt - dat de invloed van Heackel zich tot op de dag van vandaag laat gelden. We zijn nu - dankzij haarscherpe 4K-beelden, timelapses, drones en andere high-tech opnameapparatuur van onder andere BBC Nature – in staat de natuur op een ongekende manier van dichtbij te beschouwen. Maar het zijn de strakke patronen, de symmetrieën, en de abstracte kwaliteiten van de natuur die Haeckels werk ruim een eeuw na publicatie nog steeds tot inspiratiebron maken.
In Mediamatic - ten oosten van het Centraal Station van Amsterdam, hemelsbreed slechts enkele honderden meters van het Scheepvaarthuis - hangen de wanden van de Haeckelkamer namelijk niet alleen vol met levensgrote Haeckeltekeningen, maar hangen aan het plafond ook zogenaamde Radiolarialampen. Deze serie van elf lampen, ontworpen door Bernotat&Co, zijn geïnspireerd op de eencellige radiolaria (in het Nederlands: Stralendiertjes) die Haeckel heeft getekend. Grappig detail: de 3D geprinte lampen lichten op in het donker – een knipoog naar de bioluminescente kwaliteiten van sommige organismes die als inspiratiebron dienden.
