Forum

Hans Ladrak (bouwhistoricus) stuurde ons een uitgebreide reactie op een interessant detail. Op het verkeerde been gezet: muizenrooster in de RSG Ter Apel Bij ons bouwhistorisch onderzoek in de Regionale Scholengemeenschap in Ter Apel kwamen wij een type muizenrooster tegen dat voor ons onbekend was. De Regionale Scholengemeenschap is de huidige naam voor de Rijks Hoogere Burgerschool die in 1924 in Ter Apel gebouwd is. Omdat het een rijksgebouw betrof, was de Rijksgebouwendienst verantwoordelijk voor het ontwerp en de bouw. Op het bureau van de rijksbouwmeester werkte de architect Gart Westerhout op de afdeling Onderwijsgebouwen, die de school ontworpen heeft. Het schoolgebouw is vanbinnen en vanbuiten helemaal in de stijl van de Amsterdamse School uitgevoerd. Tot in de kleinste details is dit doorgezet. Het is nog steeds voor het grootste deel origineel. Tot die kleine details behoren ook de muizenroosters. Ze zijn vericaal geplaatst en in vormgeving afwijkend van de gebruikelijke roosters. Op het eerste gezicht was er geen twijfel over het materiaal waarvan ze vervaardigd zijn. Zowel de kleur als de klank lieten ons zonder enige aarzeling voor gietijzer kiezen. Totdat er vlak na het onderzoek een reparatie moest plaatsvinden en een rooster daarvoor verwijderd moest worden. Het brak daarbij in stukken en bleek tot ieders verbazing uit keramisch materiaal te bestaan. Aan de school is vrij veel travertin en bouwkeramiek verwerkt. De bouwkeramiek is ontworpen door de beeldhouwer Adriaan (‘Janus’/’Adriano’) Remiëns (1890-1972), die het vak heeft geleerd op de ateliers van Mendes da Costa te Amsterdam. Het werd geproduceerd bij de Eerste Steenwijker Kunst-Aardewerk Fabriek (ESKAF). De muizenroosters zijn gelijk aan het metselwerk verticaal geplaatst. Gezien de kwetsbare plaats en de weersinvloeden werden de muizenroosters in gres, een hardere en minder poreuze klei, uitgevoerd. Ze zijn behandeld met een roestbruine halfmat/halfglanzende glazuur. De rechthoekige opengewerkte tegel (11,5 x 21 cm), een ajourtegel, werd in een mal met open vorm gegoten of gedrukt. De tegel is 1 cm dik, ter plaatse van het naarvoren liggende vlak 1½ cm dik. De omgezette licht geribbelde rand is 3 cm breed en werd met een voegmortel in de sparing vastgezet. In het ontwerp van de school is veel symboliek verwerkt dat doet denken aan de zee en scheepvaart. Het muizenroostertje heeft een schuine perforatie die doet denken aan golfjes, rechtsboven is waarschijnlijk een gestileerde zeester. Het vooruitstekende vlakje linksonder moet mogelijk pootafdrukken van een krab verbeelden. In sommige gevallen moet het misschien gedraaid worden, zodat het vlakje linksonder boven komt. De roosters zijn namelijk niet consequent op dezelfde wijze geplaatst. A.M. de Jong heeft in 1929 een essay geschreven over het werk van Remiëns met foto’s van een aantal van diens kunstwerken. Van de bekende beeldhouwer Hildo Krop is bekend dat hij grès ajour tegels heeft toegepast in een school aan de Jozef Israëlskade in Amsterdam. De vader van Hildo Krop was een van de oprichters van de E.S.K.A.F. Adriaan Remiëns en Hildo Krop hebben ook samengewerkt.