Het Scheepvaarthuis – Eerste gebouw van de Amsterdamse School
Over het iconische Scheepvaarthuis, het eerste Amsterdamse School gebouw, is dit rijk geïllustreerde boekwerk verschenen.
Louise de Blécourt is conservator van de Amrâth collectie, waar Het Scheepvaarthuis onder valt. Zij stelde zich met Het Scheepvaarthuis – Eerste gebouw van de Amsterdamse School tot doel te beschrijven wat er zo speciaal is aan dit gebouw. Daarbij zag zij zich genoodzaakt terug naar de bronnen te gaan.
‘Vanwege nieuwe ontdekkingen in de afgelopen jaren heb ik de puzzel over het ontstaan van Het Scheepvaarthuis opnieuw gelegd', aldus De Blécour. 'Doordat inmiddels achterhaalde verhalen legendes zijn gaan vormen, is veel oorspronkelijke informatie op de achtergrond geraakt. Om mijn eigen vragen te kunnen beantwoorden heb ik opnieuw bronnen bestudeerd en heb ik de vragen achter de eerder beantwoorde vragen gesteld.’
Inspiratiebronnen en kunstenaars
Het resultaat is een prachtige uitgave: een enorm gedetailleerde blik op Het Scheepvaarthuis en de context waarin dit expressieve gebouw ontstond. Van de wens van zes rederijen voor een vernieuwend bedrijfsverzamelgebouw en de keuze voor de jonge architect Joan van der Meij, tot aan de huidige invulling: een luxe hotel. Op én in het soms overweldigende gebouw zijn de belangrijkste inspiratiebronnen – het maritieme verleden van Nederland, de scheepvaart, en het leven in zee (met name de prenten van Ernst Haeckel) – echt overal terug te zien.
Uiteraard komt ook het team illustere kunstenaars dat het gebouw vormgaf – naast Van der Meij onder andere Michel de Klerk, Piet Kramer, Hendrik van den Eijnde, Hildo Krop, en Louis Bogtman – uitgebreid aan bod. Met name verhelderend zijn de soms duizelingwekkende dwarsverbanden tussen de vele medewerkers die heel goed weergegeven worden. Het resultaat van alle kunstenaars was het eerste bouwwerk in de stijl van wat de Amsterdamse School werd genoemd, want, aldus De Blécourt, ‘(…) in Het Scheepvaarthuis zien we dat de nieuwe ideeën van Van der Meij in samenhang met de verschillende kunstdisciplines tot volle wasdom kwamen’.
Gedetailleerd
Heel gedetailleerd worden de diverse ruimtes en de betrokken kunstenaars beschreven en – met behulp van ontwerptekeningen en foto’s – getoond. Aan bod komen de diverse fases waarin het gebouw tot stand kwam en de aanpassingen in de loop der tijd. Uiteraard is hierbij veel aandacht voor de liefdevolle verbouwing tot hotel en wat het betekent erfgoed een nieuwe invulling te geven. Maar ook komen kleinere, gerelateerde zijpaadjes aan bod, zoals de tijdelijke kantoorruimte die van 1921 tot 1929 op palen in de Waalseilandgracht stond, of de nabijgelegen, eveneens door Van der Meij ontworpen, brug 283.
Het boek telt zo’n 240 pagina’s, is in hardcover uitgevoerd en is – heel heugelijk – ook in een Engelstalige versie te verkrijgen. Het is helder geschreven en geïllustreerd met vele prachtige foto’s, die vaak terecht paginagroot zijn afgebeeld. Hieronder bevinden heel vele archiefbeelden, met hierbij een hoofdrol voor het werk van Bernard Eilers. Deze fotograaf was door Van der Meij ingehuurd om het eind van de bouw en de oplevering vast te leggen. Zijn haarscherpe beelden hielpen het gebouw een breder publiek te vinden. De vele fraaie nieuwe beelden zijn van de hand van de fotograaf Hessel Waalewijn. En alsof dat niet genoeg beelden zijn, dan zijn daar ook nog de QR-codes die je her en der in het boek aantreft. Ze leiden de lezer naar extra beeldmateriaal, veelal historische video’s.
Balanceeract
Een aanrader, dit fraaie eerbetoon aan dit nog altijd zeer bijzondere gebouw. ‘Ook bij aanvang was Het Scheepvaarthuis al bijzonder’ aldus De Blécourt. ‘Dat begon bij de opdrachtgevers. Wat bewonderenswaardig is van de opdrachtgevers van Het Scheepvaarthuis, is dat zij toch kozen voor een stap naar voren. Dit moet vooral zijn ingegeven door hun drang naar positionering en uiteindelijke uitstraling naar buiten toe. Een gedurfde stap voor hen, die zij in beslotenheid en eigen regie wilden nemen. Stilstand is immers achteruit-gang, en dat zullen ze hebben beseft. Vanuit deze achtergrond bekeken is het knap dat Van der Meij, in afstemming met zijn opdrachtgevers, een nieuwe expressieve vormentaal heeft kunnen verwezenlijken. Hij heeft zijn vernieuwing kunnen oprekken tot waar de opdrachtgevers dat konden accepteren zonder het af te blazen. Een ware balanceeract.’
Louise de Blécourt, Het Scheepvaarthuis. Eerste gebouw van de Amsterdamse school (WBooks, 2025) (Engelstalige versie)
