Design Derby

Voor liefhebbers van de Amsterdamse School (en vormgeving in het algemeen) is een bezoek aan museum Boijmans in Rotterdam de moeite waard.

De ‘Design Derby’ tussen Belgische en Nederlandse vormgevers uit de periode 1815-2015 toont een aantal iconen van de Amsterdamse School, zoals de kostbare lamp met vensteremail die Jan Eisenloeffel maakte voor Goudriaan en het vlammende vloerkleed van Jaap Gidding dat werd getoond op de Art Deco-tentoonstelling in Parijs (1925).

De tentoonstelling stelt de vraag hoe Nederlandse en Belgische vormgeving zich tot elkaar verhouden. Belgisch design wordt volgens de website van het museum meestal getypeerd als ambachtelijk en een beetje surrealistisch en het Nederlandse als nuchter en conceptueel. De bezoeker wordt uitgenodigd de voorwerpen uit beide landen te vergelijken en na afloop het winnende design team te kiezen (ik had een lichte voorkeur voor Nederlands design).

Voor het Wendingen-platform leek het mij vooral interessant te vergelijken wat er rond 1900 in beide landen werd gemaakt.

Bij een wandeling door de eclectische 19e-eeuw lijkt het Nederlandse ontwerp inderdaad wat meer ingetogen. Omstreeks 1900 ontstaat een gemêleerder beeld. De staande klok die Belgie in 1902 naar de kunstnijverheidstentoonstelling in Turijn inzendt is een beetje flets; de Nederlandse is speelser (volgens Berlage was dit geen ‘goede’ nieuwe vormgeving).

  1. Belgische klok G. Hobé en A. Pompe, 1902
  2. Nederlandse klok Ch. Wegerif, 1902

Op zoek naar een nieuwe inspiratie gebruiken Nederlandse ontwerpers de Indische batiktechniek voor interieurontwerpen en boekomslagen. Is er in België eenzelfde invloed van de Congo? Dit lijkt het geval want de Belgische art nouveau wordt ook wel ‘Congostijl’ genoemd. Maar volgens de catalogus is dit vooral het gevolg van het feit dat de propaganda voor de Congo in deze stijl werd verbeeld. Hoewel materialen uit de Congo worden gebruikt, is er geen invloed op de vorm. Een voorbeeld hiervan is de documenthouder ‘Beschaving en Barbarij’, die tijdens de Koloniale Tentoonstelling in Tervuren (1897) cadeau werd gegeven aan de staatssecretaris van de vrijstaat.

  3. Philippe Wolfers, documenthouder, 1897

In het Nederlands design ontwikkelden zich vroeger nieuwe vormen door de koloniale invloed. Nederlanders waren ook al sinds de zestiende eeuw aanwezig in Indië. De Congo was pas vanaf 1885 privé-eigendom van Koning Leopold.

In de periode van de Amsterdamse School zijn zowel de Nederlandse als de Belgische vormen expressionistisch en decoratief. De Nederlandse vormen zijn sculpturaler, de Belgische meer tweedimensionaal, zoals te zien in het zigzagpatroon op het vloerkleed ‘Zee’ van Albert van Huffel.

  4. Vloerkleed Albert van Huffel, 1926

Ook is er fraai glaswerk van Cristalleries du Val Saint-Lambert. De vaas van messing en kristal van Serrurier-Bovy  doet denken aan het werk van Jan Eisenloeffel. De vaas Cardinal is een goed voorbeeld van internationale art deco.

  5. G. Serrurier-Bovy, vaas Soliflore, ca. 1902     
  6. Ch. Graffart, vaas Cardinal, 1935

Doordat Nederland in WO I neutraal blijft, kan het zich in de na-oorlogse periode snel ontwikkelen. De Amsterdamse School komt tot bloei. De presentaties van Nederland en België op de internationale Art Deco-tentoonstelling van 1925 zijn dan ook nogal verschillend. Nederland zendt onder meer een kleurrijk tapijt van Jaap Gidding in.

  7. Detail van tapijt Jaap Gidding, 1924

Het meer behoudende Belgische paviljoen toont een kubistisch servies van Philippe Wolfers in een oogverblindende combinatie van zilver en ivoor.

  8. Servies Philippe Wolfers, 1925

In de jaren dertig komt in België het afrikanisme in de mode, mede onder invloed van de koloniale tentoonstelling in Parijs (1931). In het zilverwerk van Raymond Ruys is nu wel de invloed van Congolese gebruiksvoorwerpen zichtbaar.

  9. Zilveren kom van Raymond Ruys

De Design Derby is een mooie gelegenheid om Amsterdamse Schooldesign in historisch en internationaal perspectief te bekijken. In het najaar verhuist de tentoonstelling naar het Design Museum in Gent.

____

Gebruikte literatuur: Catalogus Design Derby: Nederland-België (1815-2015), Frank Huygens, Mienke Simon Thomas (red.) / Foto’s:  S. Moerland