De Obrechtsjoel. Harry Elte en zijn meesterwerk voor Joods Amsterdam
De Obrechtsjoel, officieel de Raw Aron Schuster Synagoge, is de parel in de kroon van de Joodse Gemeente Amsterdam. Het meesterwerk van architect Harry Elte is een boek meer dan waard.
De restauratie in 2022 van het gebouw in Amsterdam-Zuid was een uitstekende reden om dit prachtige boek (onder redactie van Berend van de Lans, Paula Blocq en Coen van Bergeijk) te publiceren. Een boek waaraan diverse auteurs meegewerkt hebben, maar waarin de prachtige fotografie van Kees Hummel – zowel van de architectuur als van geïnterviewde mensen – een hoofdrol speelt.
Het gebouw
Van buiten kenmerkt de sjoel zich door rechte lijnen en verspringende volumes, waarin de invloed van Frank Lloyd Wright onmiskenbaar is. Voor de pracht en praal van het interieur liet Elte zich inspireren door art deco en Amsterdamse School. In het boek is uiteraard veel aandacht voor de architectuur en de architect die het bedacht. Hoogleraar Joodse Studies Bart Wallet beschrijft de omstandigheden die leidden tot de bouw van deze 'heer onder de synagogen' en welke rol het speelde en nog speelt in de Joodse gemeenschap na de Tweede Wereldoorlog. Historicus Laura Lubbers weet het gesamtkunstwerk in de context van de (inter)nationale architectuurgeschiedenis te plaatsen.
Een gesprek tussen Berend van der Lans (architect en verantwoordelijke voor de recente restauratie), Piet Cohen (betrokken bij de restauratie in de jaren 90) en Paul Morel (Stadsherstel Amsterdam) geeft inzicht in de meeste recente én eerdere restauraties van het gebouw.
De mensen
Historicus en voormalig directeur van het Joods Museum Joël Cahen beschrijft het persoonlijke leven van Harry Elte en de omgeving waarin hij opgroeide; een waarin hij Elte neerzet als een belangrijke component van de emancipatie van de Joodse gemeenschap.
In 2001 verscheen de BONAS-uitgave Harry Elte Phzn. (1880-1944). Architect van de Joodse gemeenschap tijdens het interbellum. Een van de schrijvers daarvan, Paul D. Meijer, beschrijft in dit nieuwe, zeker visueel, aantrekkelijkere boek de belangrijkste werken van Elte. Bovendien weet Meijer ca. zestig werken aan Eltes oeuvrelijst toe te kunnen voegen.
Persoonlijke verhalen komen aan bod in twee hoofdstukken. De bijzondere geschiedenis van de familie Schpektor, die tevens bevriend was met Harry Elte, geeft een beeld van het leven en de sfeer in de hoogtijdagen van de Obrechtsjoel voor de oorlog. Tenslotte heeft journalist Jonet Kemal Rijken negen sjoelgangers geïnterviewd over de rol die de sjoel in hun leven speelt.
Berend van der Lans, Paula Blocq en Coen van Bergeijk (red.), De Obrechtsjoel. Harry Elte en zijn meesterwerk voor Joods Amsterdam (LM Publishers 2023).
