De Amsterdamse Rivierenbuurt

Een eeuw na het ontstaan van de Rivierenbuurt is daar dan eindelijk een boek dat recht doet aan deze opmerkelijke wijk.

In drie delen schetst Esselink, zelf al jarenlang buurtbewoner, de Rivierenbuurt: de geschiedenis, de architectuur, en de bewoners. Te beginnen bij de plannen die Berlage voor het gebied aan de zuidkant van Amsterdam - tussen Amstel en Schinkel - maakte en de aanpassingen die er in de loop van de tijd kwamen. Uiteraard spelen de oorlogsjaren een belangrijke rol in het boek; in de ondertitel - Honderd jaar schoonheid & schuld - wordt hier aan gerefereerd. Want van de 17.000 joodse bewoners - bijna 35% van de bewoners die de Rivierenbuurt vlak voor de Duitse inval kende - overleefden 13.000 de oorlog niet…

En uiteraard is daar de bijzondere architectuur van de wijk, waarbij het ironisch was dat het juist de architecten waren die zich afzetten tegen de rationele stijl van Berlage die voor een groot deel bepaalden hoe de wijk er stilistisch uit kwam te zien. Een wijk die, als onderdeel van Plan Zuid, inmiddels is uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht.

Esselink heeft een gedegen geresearcht, rijk geïllustreerd en uitermate leesbaar boek gemaakt. Een die voor zowel diegene die weinig van de wijk af weten, als personen die er al tijden wonen en er het nodige van af weten - waaronder ondergetekende - een aanrader is. Het geeft niet alleen een interessant overzicht van de geschiedenis, maar is tevens een handig naslagwerk met diverse uitgebreide overzichten. Zo is er een lijst met bijzondere plekken en gebouwen, en een overzicht van alle straten in de buurt met verklaringen van de straatnamen en adressen waar iets interessants over te melden valt. Tenslotte is er een tijdlijn met een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.

Het is zeker ook een boek waarin interessante en verrassende trivia ruimschoots aan bod komen. Zo weten we nu wat de achtergrond is van dat ene eenzame balkonnetje in een verder balkonloze Roerstraat. Of dat Van Basten eigenlijk helemaal niet Marco heet. Van Basten is slechts een van een ronduit opmerkelijk hoeveelheid BN’ers - van Jan Wolkers tot Mart Smeets, en van Hanneke Groenteman tot Willeke Alberti - die in de wijk hebben gewoond. Om van de talloze keren dat in de Nederlandse literatuur is gerefereerd aan de wolkenkrabber op het Victorieplein maar te zwijgen.

Regelmatig zie je mensen door de Rivierenbuurt lopen met het boekje Op de Golven van de Stad in hun handen. Het is niet verrassend dat de eerste wandelaar met De Amsterdamse Rivierenbuurt inmiddels is gesignaleerd. Velen zullen ongetwijfeld volgen.

Bert Esselink, De Amsterdamse Rivierenbuurt. Honderd jaar schoonheid & schuld (Boom uitgevers Amsterdam, 2021).