Specificaties

Achtergrond

In 1902 begon de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij met het onderhoud en later de nieuwbouw van schepen. In 1913 besloot de gemeente een gedeelte van hun grond ter beschikking te stellen aan het bedrijf. Directeur M.G. de Gelder wilde hier naar Engels model een tuindorp bouwen voor zijn arbeiders. De wijk met aanvankelijk ongeveer 400 arbeiderswoningen op een L-vormig terrein werd tussen 1914 en 1918 gebouwd naar ontwerp van de Amsterdamse architect H.A.J. Baanders. Verder bevatte de wijk 28 woningen voor employés. De vrijstaande woningen voor het kantoorpersoneel aan de Courzandseweg heetten in de volksmond het Gouden Randje. Ondanks deze standsverschillen betekende het Tuindorp een geweldige verbetering voor de arbeiders die uit onhygiënische rug-aan-rug- en alkoofwoningen kwamen. De straten in Heijplaat zijn genoemd naar bij de RDM gebouwde schepen.

Heijplaat is een echt tuindorp, met laagbouw met hoge punt- en zadeldaken, dakkapellen en poorten in een pittoreske architectuur met veel groen. De rust contrasteerde aangenaam met de bedrijvigheid van de scheepswerf. Helemaal filantropisch was een dergelijk fabrieksdorp natuurlijk niet. De arbeiders waren snel oproepbaar bij noodreparaties aan schepen, waren minder snel ziek door de gezonde woonomgeving en konden hun loon niet verbrassen want alcohol werd hier niet geschonken. Samuel de Clercq volgde Baanders op als huisarchitect van de RDM en breidde het dorp in de jaren 20 uit met nog eens 180 woningen en o.a. drie kerken, voor elke gezindte één. De Clercq bleef daarbij trouw aan de eerder door Baanders gehanteerde stijl.

Behalve woningen bevatte de wijk een aantal voorzieningen, waaronder een zgn. jonggezellenhuis. Dit heette in eerste instantie ‘het jongenshuis’: een logeerplek voor jongens die de opleiding volgden. Maar ook vrijgezellen, of zoals directeur De Gelder ze noemde ‘verstokte celibatairs’, en mensen die tijdelijk bij de RDM werkten, konden in een van de 24 kamertjes logeren. De bewoners van Heijplaat mochten geen kostgangers in huis nemen, want dan zou er overbevolking ontstaan.

Links